Çrregullimi i Mungesës së Vëmendjes/Hiperaktivitetit (ADHD)

Çfarë është ADHD?

ADHD apo çrregullimi i deficitit të vëmendjes/hiperaktivitetit është një nga çrregullimet mendore më të zakonshme që prek fëmijët. Simptomat e ADHD karakterizohen me vështirësi në mbajtjen e vëmendjes, hiperaktivitet (lëvizje të tepërta që nuk i përshtateten mjedisit) dhe impulsivitet (veprime të nxituara që ndodhin në moment pa menduar). ADHD konsiderohet një çrregullim kronik dhe dobësues që ndikon tek individi në shumë aspekte të jetës së tij, duke përfshirë arritjet akademike dhe profesionale, marrëdhëniet ndërpersonale dhe funksionimin e përditshëm. Ky çrregullim mund të çojë në vetëbesim dhe funksionim social të dobët tek fëmijët kur nuk trajtohet siç duhet. Të rriturit me ADHD gjithashtu mund të përjetojnë vetëbesim të dobët, ndjeshmëri ndaj kritikave dhe rritje të vetëkritikës.

ADHD shpesh identifikohet për herë të parë tek fëmijët e moshës shkollore, kur hiperaktiviteti/impulsiviteti i tyre rezulton në prishje të qetësisë në klasë ose probleme me detyrat e shkollës. Djemtë priren të paraqiten me hiperaktivitet dhe simptoma të tjera të jashtme, ndërsa vajzat priren të kenë joaktivitet, prandaj djemtë diagnostikohen më shpesh dhe më herët në moshë sesa vajzat.

Sa e shpeshtë është ADHD?

ADHD është vlerësuar të prekë rreth 5% të fëmijëve dhe 2.5% të të rriturve në mbarë botën, sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH).

Cilat janë simptomat e ADHD?

Simptomat ndahen në tre lloje:

I pavëmendshëm. Një fëmijë me ADHD:

· Shpërqëndrohet lehtësisht

· Shpesh i humb gjërat

· Priret të ëndërrojë me sy të hapur

· Nuk ndjek udhëzimet ose nuk përfundon detyrat

· Harron aktivitetet e përditshme

· Ka probleme me organizimin e detyrave të përditshme

· Nuk i pëlqen të bëjë gjëra që kërkojnë të qëndrojë ulur

· Duket se nuk po dëgjon

· Nuk i kushton vëmendje dhe bën gabime të pakujdesshme

Hiperaktive-impulsive. Një fëmijë me ADHD:

· Shpesh përpëlitet, dridhet ose kërcen kur rri ulur

· Ndërpret të tjerët

· Nuk qëndron ulur

· Ka vështirësi të luajë në heshtje

· Flet së tepërmi

· Është gjithmonë në lëvizje, si vrapimi ose ngjitja mbi sende. (Tek adoleshentët dhe të rriturit, kjo përshkruhet më shpesh si shqetësim.)

· Ka vështirësi në pritjen e radhës

· I turbullon përgjigjet

Të kombinuara. Kjo përfshin shenja të të dy llojeve të tjera.

Simptomat e ADHD tek të rriturit

Simptomat e ADHD mund të ndryshojnë ndërsa një person plaket. Ato përfshijnë:

· Shpesh vonohet ose harron gjërat

· Ankthi

· Probleme me kontrollin e zemërimit

· Impulsiviteti

· Keqpërdorimi i substancave ose varësia

· Luhatje humori

· Depresioni

· Probleme në marrëdhënie ndërpersonale

· Probleme me qëndrimin e organizuar

· Zvarritje e gjërave

· I/e frustruar lehtë

· Vetëvlerësim i ulët

· Probleme në punë

· Shpesh i mërzitur

· Probleme me përqendrimin gjatë leximit

Çfarë e shkakton ADHD?

Shkaqet e sakta të ADHD nuk dihen, mirëpo njerëzit me ADHD kanë ndryshime në anatominë dhe funksionin e trurit të tyre. Faktorët që mund të përfshihen në zhvillimin e ADHD përfshijnë:

• Gjenetika. ADHD mund të trashëgohet në familje dhe studimet tregojnë se gjenet mund të luajnë një rol.

• Mjedisi. Disa faktorë mjedisorë gjithashtu mund të rrisin rrezikun, siç është ekspozimi ndaj plumbit në fëmijëri.

• Probleme gjatë zhvillimit. Problemet me sistemin nervor qendror në momentet kyçe të zhvillimit mund të luajnë një rol.

Cilat janë komplikimet e ADHD?

Pa trajtim, ADHD potencialisht mund të rezultojë në një numër komplikimesh afatgjata. Këto komplikime mund të përfshijnë:

• Vetëvlerësim i dobët.

• Depresioni dhe ankthi.

• Çregullime te ngrenies.

• Probleme me gjumin.

• Probleme me marrëdhëniet dhe ndërveprimet e tjera shoqërore.

• Arritjet e dobëta akademike.

• Jo-stabilitet në punë.

• Çrregullimi i përdorimit të substancave.

• Sjellje të rrezikshme, impulsive.

• Aksidente dhe lëndime të shpeshta.

Si diagnostikohet ADHD?

Nuk mjafton një test të vetëm për të diagnostikuar ADHD. Një hap i procesit për diagnostikimin e ADHD përfshin kryerjen e një ekzaminimi fizik, duke përfshirë testet e shikimit, testet e dëgjimit (për fëmijët dhe të rriturit) dhe teste të tjera për të përjashtuar probleme të tjera me simptoma të ngjashme si ADHD.

Procesi i diagnostikimit përfshin gjithashtu një histori të plotë mjekësore dhe histori familjare. Zakonisht, në diagnostikim përfshihet përdorimi i listave kontrolluese të standardizuara të simptomave të ADHD, pyetësorëve dhe/ose pyetje gjatë konsultës mjekësore. Këto mjete kanë shkallë vlerësimi që ndihmojnë mjekun të shohë nëse simptomat dhe historia e një personi përshtaten me një diagnozë të ADHD.

Për të bërë një diagnozë të ADHD, mjeku duhet të ketë gjetur të gjitha këto shenja dhe simptoma:

• Disa simptoma të ADHD që filluan para moshës 12 vjeçare.

• Disa simptoma të mungesës së vëmendjes dhe/ose hiperaktivitetit-impulsivitetit që kanë zgjatur për të paktën 6 muaj dhe shkaktojnë probleme serioze:

• Për fëmijët deri në moshën 16 vjeç, duhet të ketë të paktën 6 simptoma të vazhdueshme.

• Për personat 17 vjeç e lart, duhet të ketë të paktën 5 simptoma të vazhdueshme.

• Simptomat që ndodhin në 2 ose më shumë mjedise, për shembull, në shtëpi, në punë ose në shkollë.

• Simptomat që qartësisht pengojnë funksionimin e mirë në shkollë, punë dhe/ose në situata sociale.

• Simptomat nuk shkaktohen nga një çrregullim tjetër i shëndetit mendor.

Pse vajzat nëndiagnostikohen me ADHD?

Ndërsa hulumtimet konfirmojnë se ADHD është më e zakonshme tek djemtë dhe burrat, ka gjithashtu prova që zakonisht nuk diagnostikohet tek gratë. Studiuesit dyshojnë se faktorë të shumtë kontribuojnë në këtë pabarazi.

ADHD tek gratë mund të nëndiagnostikohet për disa arsye:

• Llojet e simptomave: Simptomat e tipit hiperaktiv/impulsiv, të cilat janë më të zakonshme tek djemtë dhe burrat, zakonisht vërehen më lehtë. Kjo e bën më të mundshme që djemtë dhe burrat të tërheqin vëmendjen që çon në një diagnozë.

• Paragjykimi: Për shkak se ADHD është më e zakonshme tek burrat dhe djemtë, ofruesit e kujdesit shëndetësor dhe edukatorët mund të mos i kërkojnë simptomat tek gratë. Kjo mund ta bëjë më të vështirë për gratë që të marrin një diagnozë dhe trajtim të saktë.

• Hulumtimi më pak i disponueshëm për ADHD tek gratë: Hulumtimi i hershëm i ADHD u fokusua kryesisht në efektet e çrregullimit tek djemtë dhe burrat. Kjo është arsyeja pse hulumtimet specifike të ADHD-së për gratë janë vite pas.

• Të metat e kritereve: Disa ekspertë argumentojnë se shkrimi i kritereve aktuale është më pak i dobishëm ose i saktë për diagnostikimin e grave.

• Stereotipet rreth seksit, gjinisë dhe sjelljes: Sjelljet e lidhura me ADHD – veçanërisht simptomat hiperaktive/impulsive – shpesh konsiderohen më të pranueshme shoqërisht për djemtë dhe burrat. Si rezultat, gratë mund të shtypin ose fshehin sjelljet e ADHD për t'u përshtatur më mirë.

Si trajtohet ADHD?

Megjithëse nuk ka kurë për ADHD, trajtimet mund të ndihmojnë në reduktimin e simptomave dhe përmirësimin e funksionimit. ADHD zakonisht trajtohet me:

• Medikamente.

• Psikoterapia, duke përfshirë terapinë e sjelljes.

• Edukimi ose trajnimi për prindërit për t'u dhënë atyre aftësitë dhe strategjitë për të ndihmuar fëmijën e tyre. Kjo është veçanërisht e rëndësishme për fëmijët më të vegjël.

• Një kombinim i këtyre trajtimeve.

• Stil jetese i shëndetshëm, si ushqimi i shëndetshëm dhe ushtrimet e rregullta, mund të ndihmojnë gjithashtu në menaxhimin e simptomave.

A ka avantazhe të pasurit ADHD?

Po. Njerëzit me ADHD kanë shumë aftësi dhe aftësi përtej atyre të njerëzve me tru neurotipik. Disa kompani punësojnë qëllimisht njerëz që janë neurodivergjentë për shkak të këtyre avantazheve. Këto aftësi dhe aftësi mund të përfshijnë:

• Hiperfokus.

• Mendimi jolinear dhe zgjidhja e problemeve.

• Rezistenca.

• Kreativiteti.

• Aftësitë e të folurit.

• Spontaniteti.

• Energji e bollshme.

Së bashku me mjekun tuaj, ju mund të zhvilloni një plan trajtimi për të menaxhuar simptomat e ADHD, në mënyrë që të gjeni një mënyrë për ta kthyer atë që ju bën të ndryshëm në një forcë.

Për më shumë informata në lidhje me kontrollet, ekzaminimet, trajtimin, shpenzimet dhe çdo gjë tjetër rreth shërbimeve tona në kuadër të partnerëve tanë, ju lutëm na kontaktoni përmes linjave tona të kontaktit si më poshtë ose plotësojeni formularin e dhënë në webfaqe dhe ne do ju kontaktojmë shumë shpejtë:

e-mail: info@njemjek.com

Turqi: +90 541 557 37 36; Kosovë: +383 48 333 752

“Besimi i juaj është përgjegjësi për ne.”