Infeksioni HIV dhe AIDS
Çfarë është HIV dhe AIDS?
HIV apo infeksioni i virusit të mungesës së imunitetit të njeriut është një virus që ndikon në sistemin imunitar. Ai gradualisht shkatërron qelizat e quajtura qeliza CD4, të cilat ndihmojnë trupin të qëndrojë i shëndetshëm duke luftuar sëmundjet.
Nëse HIV nuk trajtohet, shumica e njerëzve zhvillojnë deficit të rëndë imunitar brenda 10 viteve dhe në këtë pikë, trupi nuk është më në gjendje të luftojë infeksionin apo të ndalojë zhvillimin e kancerit. Kjo fazë e vonë e infektimit me HIV quhet sindroma e mungesës së imunitetit të fituar (AIDS). Pasi një person merr virusin, virusi qëndron brenda trupit për tërë jetën.
Nga vjen HIV?
Infeksioni me HIV tek njerëzit erdhi nga një lloj shimpanzeje në Afrikën Qendrore. Studimet tregojnë se HIV mund të ketë kaluar nga shimpanzetë te njerëzit që në fund të viteve 1800. Ndoshta u kalua te njerëzit kur njerëzit gjuanin këto shimpanze për mish dhe ranë në kontakt me gjakun e tyre të infektuar. Versioni i virusit të shimpanzesë quhet virusi i mungesës së imunitetit simian.
Gjatë dekadave, HIV u përhap ngadalë në të gjithë Afrikën dhe më vonë në pjesë të tjera të botës.
Çfarë i bën HIV trupit të njeriut?
HIV infekton dhe shkatërron qelizat e bardha të gjakut të sistemit tuaj imunitar të quajtura qelizat CD4, ose qelizat T ndihmëse, duke bërë që numri i qelizave të bardha të gjakut të bjerë. Kjo ju lë me një sistem imunitar që nuk mund të luftojë infeksionet, madje edhe ato që normalisht nuk do t'ju sëmurnin.
HIV fillimisht ju bën të ndiheni të sëmurë me simptoma të ngjashme me gripin dhe më pas mund të fshihet në trupin tuaj për një kohë të gjatë pa shkaktuar simptoma të dukshme. Gjatë kësaj kohe, virusi shkatërron ngadalë qelizat tuaja T. Kur qelizat tuaja T zvogëlohen shumë ose kur filloni të merrni disa sëmundje që njerëzit me sistem imunitar të shëndetshëm nuk i marrin, kjo do të thotë se HIV ka përparuar në SIDA.
SIDA mund të shkaktojë humbje të shpejtë të peshës, lodhje ekstreme, ulçera në gojë ose në organet gjenitale, ethe, djersitje gjatë natës dhe diskolorim të lëkurës.
Cilat janë simptomat e HIV-it?
Ju mund të keni HIV pa pasur asnjë simptomë prandaj është e rëndësishme të testoheni edhe nëse nuk ndiheni të sëmurë. Ndonjëherë do të keni simptoma të ngjashme me gripin kur të infektoheni për herë të parë me HIV. Simptomat mund të përfshijnë:
• Ethe.
• Të dridhura.
• Lodhje.
• Dhimbje të fytit.
• Dhimbje muskulore.
• Djersitje natën.
• Skuqje.
• Nyje limfatike të zmadhuara.
• Ulçera në gojë.
Cilat janë fazat e HIV-it?
HIV ka tre faza:
• Faza 1: HIV akut
Disa njerëz kanë simptoma të ngjashme me gripin një ose dy muaj pasi janë infektuar me HIV. Këto simptoma shpesh largohen brenda 1 jave deri në 1 muaj.
• Faza 2: Stadi kronik/latenca klinike
Pas fazës akute, ju mund të keni HIV për shumë vite pa u ndjerë i sëmurë. Është e rëndësishme të dini se ju ende mund të përhapni HIV tek të tjerët edhe nëse ndiheni mirë.
• Faza 3: SIDA
SIDA është faza më serioze e infektimit me HIV. Në këtë fazë, HIV ka dobësuar rëndë sistemin tuaj imunitar dhe infeksionet oportuniste kanë shumë më tepër gjasa t'ju sëmurin.
Infeksionet oportuniste janë ato që dikush me një sistem imunitar të shëndetshëm zakonisht mund t'i luftojë. Kur HIV ka avancuar në SIDA, këto sëmundje përfitojnë nga sistemi juaj imunitar i dobësuar. Ju keni më shumë gjasa të merrni kancere kur keni SIDA. Këto kancere dhe infeksione oportuniste së bashku quhen sëmundje që përcaktojnë SIDA-n.
Semundjet që përcaktojnë AIDS përfshijnë:
• Humbje shumë e shpejtë dhe e madhe në peshë (e quajtur “wasting syndrome”)
• një infeksion i mushkërive i quajtur pneumoni pneumocystis
• Sarkoma Kaposi (një lloj kanceri i lëkurës)
• Limfoma (kanceri në qelizat e sistemit imunitar)
Si transmetohet HIV?
Virusi përhapet (transmetohet) nga personi në person përmes disa lëngjeve të trupit si:
• Gjaku
• Sperma dhe lëngu preseminal
• Lëngjet rektale
• Lëngjet vaginale
• Qumështi i gjirit
HIV mund të përhapet nëse këto lëngje vijnë në kontakt me:
• Mukozat (brenda gojës, penisit, vaginës, rektumit)
• Inde të dëmtuara (ind që është prerë ose gërvishtur)
• Qarkullimin e gjakut përmes injeksioneve
Më rrallë, HIV përhapet:
• Nga nëna tek fëmija. Një grua shtatzënë mund ta përhapë virusin tek fetusi i saj nëpërmjet qarkullimit të përbashkët të gjakut, ose një nënë gjidhënëse mund ta kalojë atë tek fëmija i saj përmes qumështit të gjirit. Testimi dhe trajtimi i nënave HIV-pozitive ka ndihmuar në uljen e numrit të foshnjave që marrin HIV.
• Përmes gjilpërave ose objekteve të tjera të mprehta që janë të kontaminuara me HIV (kryesisht punonjësit e kujdesit shëndetësor).
Virusi NUK përhapet nga:
• Kontakti i rastësishëm, si përqafimi ose puthja me gojë të mbyllur
• Mushkonjat ose kafshët shtëpiake
• Pjesëmarrja në sport
• Prekja e sendeve që janë prekur nga një person i infektuar me virus
• Ngrënia e ushqimit të përgatitur nga një person me HIV
• Kontakti intim me një person HIV pozitiv me një ngarkesë virale të pazbulueshme në mënyrë të qëndrueshme
HIV nuk mund të përhapet përmes djersës, pështymës ose urinës (nëse nuk përmbajnë gjak).
HIV dhe dhurimi i gjakut ose organeve:
HIV nuk përhapet te një person që dhuron gjak ose organe. Njerëzit që dhurojnë organe nuk janë kurrë në kontakt të drejtpërdrejtë me njerëzit që i marrin ato dhe anasjelltas. Në të gjitha këto procedura përdoren gjilpëra dhe instrumente sterile.
Bankat e gjakut dhe programet e dhurimit të organeve kontrollojnë në mënyrë të detajuar dhuruesit, gjakun dhe indet. Ka shumë pak gjasa që të merrni HIV nga transfuzionet e gjakut, produktet e gjakut ose transplantet e organeve ose indeve.
Si diagnostikohet HIV/AIDS?
Ofruesit e kujdesit shëndetësor zakonisht diagnostikojnë HIV-in përmes analizave të gjakut. Dikush që ka HIV thuhet se është "HIV pozitiv".
HIV diagnostikohet si SIDA kur dikush:
• ka më pak se 200 qeliza CD4
• zhvillon një sëmundje përcaktuese të SIDA-s
Si trajtohen HIV dhe SIDA?
Ilaçet mund t'i ndihmojnë njerëzit me HIV të qëndrojnë të shëndetshëm si dhe mund të parandalojnë avancimin e HIV-it në SIDA.
Ofruesit e kujdesit shëndetësor përshkruajnë një kombinim të ilaçeve të ndryshme për njerëzit me HIV dhe AIDS. Ato duhet të merren saktësisht siç përshkruhet përndryshe nuk do të funksionojnë. Këto ilaçe:
• ndihmojnë në mbajtjen e lartë të numrit të qelizave CD4
• të zvogëlojë ngarkesën virale të HIV-it (sa HIV ka në trup)
Nevojiten teste të rregullta gjaku për t'u siguruar që niveli i virusit në gjak (ngarkesa virale) mbahet i ulët ose i supresuar. Qëllimi i trajtimit është ulja e virusit HIV në gjak në një nivel aq të ulët sa testi nuk mund ta zbulojë atë. Kjo quhet një ngarkesë virale e pazbulueshme.
Nëse numri i CD4 i një personi HIV pozitiv ulet, mjekët përshkruajnë antibiotikë të përditshëm. Kjo parandalon pneumoninë e pneumocistit, e cila ndodh te njerëzit me sistem imunitar të dobësuar.
Kush është në rrezik për të marrë infeksionin HIV?
Çdokush mund të marrë HIV, por grupe të caktuara kanë një rrezik më të lartë për ta marrë atë:
• Personat që kanë një sëmundje tjetër seksualisht të transmetueshme (STD). Të kesh një STD mund të rrisë rrezikun e marrjes ose përhapjes së HIV-it.
• Personat që përfshihen në sjellje të rrezikshme seksuale, të tilla si mospërdorimi i prezervativëve ose ilaçeve për të parandaluar ose trajtuar HIV-in.
• Personat që injektojnë drogë me gjilpëra të përbashkëta.
• Burra homoseksualë dhe biseksualë.
• Zezakë/afro-amerikanë dhe hispanikë/latino-amerikanë. Ata përbëjnë një përqindje më të lartë të diagnozave të reja të HIV-it dhe njerëzve me HIV, krahasuar me racat dhe etnitë e tjera.
Faktorë të tillë si stigma, diskriminimi, të ardhurat, arsimi dhe rajoni gjeografik mund të ndikojnë gjithashtu në rrezikun e kontraktimit të virusit.
Kur duhet të testohem për HIV?
Nëse mendoni se mund të keni HIV ose jeni në rrezik të HIV-it, bisedoni me mjekun ose klinikën e shëndetit seksual për të bërë një test. Disa njerëz me rrezik të lartë duhet të testohen rregullisht.
Ju duhet të bëni testin për HIV nëse:
• keni pasur seks të pambrojtur (vaginal ose anal) me një partner, statusi i të cilit HIV është i panjohur ose që ka HIV, por nuk ka një sasi të matshme virusi në gjakun e tyre (i quajtur 'ngarkesë virale e pazbulueshme')
• keni pasur seks të pambrojtur (vaginal ose anal) me një person nga një vend që ka shkallë të lartë të infektimit me HIV
• partneri juaj seksual ka udhëtuar kohët e fundit në një vend që ka shkallë të lartë të infektimit me HIV dhe mund të ketë pasur seks të pambrojtur atje
• keni pasur seks të pambrojtur me një punonjëse seksi në Afrikë, Evropën Lindore, Azinë Juglindore ose Papua Guinenë e Re
• keni përdorur ndonjëherë pajisje për injektim
Diagnoza e hershme është e rëndësishme dhe mund të përmirësojë ecurinë afatgjatë të sëmundjes. Është një ide e mirë të bisedoni me mjekun tuaj ose klinikën e shëndetit seksual për STD të tjera në të njëjtën kohë.
Si të mbrohem nga infektimi me HIV?
Mënyra më e mirë për të parandaluar infektimin me HIV është:
• përdorni prezervativë dhe një lubrifikant me bazë uji për seksin anal dhe vaginal
• mos ndani kurrë gjilpëra, shiringa ose pajisje të tjera injektuese me të tjerët
• sigurohuni që të gjitha procedurat e tatuazheve, shpimit dhe të tjera të përdorin pajisje të sterilizuara
Profilaksia para ekspozimit
PrEP profilaksia para ekspozimit është një pilulë e përditshme për njerëzit që janë në rrezik të lartë të infektimit me HIV. Është shumë efektive në parandalimin e infeksionit HIV, por nuk parandalon marrjen e IST të tjera.
PrEP ditor rekomandohet për të gjithë njerëzit që janë në rrezik të infektimit me HIV. PrEP mund të përdoret gjithashtu vetëm në momentet kur ka të ngjarë të ekspozoheni ndaj HIV-it, dhe jo çdo ditë, por kjo nuk është e përshtatshme për të gjithë dhe efektiviteti i tij është ende duke u testuar.
Profilaksia pas ekspozimit
Medikamentet ndonjëherë mund të parandalojnë HIV nga infektimi i një personi që është ekspozuar. Kjo njihet si PEP (profilaksia pas ekspozimit). Ai përfshin marrjen e medikamenteve për HIV për 4 javë pas ekspozimit. Është më mirë të filloni PEP sa më shpejt të jetë e mundur, dhe brenda 72 orëve (3 ditë) nga ekspozimi.
Jetesa me HIV/AIDS
Pasojat emocionale, sociale dhe financiare të HIV/AIDS-it mund ta bëjnë veçanërisht të vështirë përballimin e kësaj sëmundje – jo vetëm për ju, por edhe për ata që keni më afër. Me trajtim, shumica e njerëzve me HIV/AIDS mund të jetojnë një jetë të shëndetshme dhe normale.
Mos harroni se ju meritoni mbështetje, empati dhe kujdes shëndetësor me cilësi të lartë.
Për më shumë informata në lidhje me kontrollet, ekzaminimet, trajtimin, shpenzimet dhe çdo gjë tjetër rreth shërbimeve tona në kuadër të partnerëve tanë, ju lutëm na kontaktoni përmes linjave tona të kontaktit si më poshtë ose plotësojeni formularin e dhënë në webfaqe dhe ne do ju kontaktojmë shumë shpejtë:
e-mail: info@njemjek.com
Turqi: +90 541 557 37 36; Kosovë: +383 48 333 752
“Besimi i juaj është përgjegjësi për ne.”
