Kanceri në Kosovë: A është mungesa e diagnostikimit të hershëm problemi më i madh?
Kanceri është një nga sëmundjet më të rënda dhe më të përhapura në Kosovë sot. Numri i rasteve të reja po rritet çdo vit, dhe për fat të keq, shumë prej tyre zbulohen në një fazë të vonë, kur opsionet e trajtimit janë më të kufizuara dhe shanset për shërim më të ulëta. Kjo sjell një pyetje të domosdoshme: a është pikërisht mungesa e diagnostikimit të hershëm faktori kryesor që po na e rëndon luftën kundër kancerit?
Diagnoza e hershme shpëton jetë
Në shumicën e llojeve të kancerit, sa më herët të zbulohet sëmundja, aq më të mëdha janë mundësitë për trajtim të suksesshëm. Në fazat e hershme, shumë tumore janë të operueshëm, nuk janë përhapur në pjesë të tjera të trupit dhe pacienti ka shanse të mira për një jetë normale pas trajtimit. Por kur diagnoza bëhet në stadin e tretë apo të katërt, shanset bien ndjeshëm.Për fat të keq, shumica e pacientëve në Kosovë drejtohen te mjeku vetëm kur simptomat janë të rënda dhe të vazhdueshme. Në atë moment, shpesh është tepër vonë për të vepruar në mënyrë efektive.
Mungesa e skriningut të organizuar
Një ndër arsyet kryesore për këtë vonesë në diagnostikim është mungesa e programeve sistematike të skriningut. Vendet me sisteme të zhvilluara shëndetësore ofrojnë kontrolle të rregullta për kancerin e gjirit, të qafës së mitrës dhe të zorrës së trashë. Në Kosovë, këto programe janë ose të paorganizuara, ose mbështeten në nismën individuale të pacientëve.
Shumë gra, për shembull, nuk bëjnë mamografi deri në momentin kur ndiejnë një gjëndër të dyshimtë. As testet për HPV apo Pap janë të përhapura aq sa duhet. E njëjta vlen edhe për kancerin e zorrës së trashë, ku testet paraprake si analiza e gjakut të fshehtë në jashtëqitje janë thuajse të panjohura për pjesën më të madhe të popullsisë.
Pajisje dhe infrastrukturë e pamjaftueshme
Përveç mungesës së organizimit institucional, një problem tjetër është edhe mungesa e aparaturave moderne diagnostikuese në shumicën e spitaleve rajonale. Mamografitë, rezonanca magnetike, skaneri PET apo biopsitë e specializuara shpesh janë të kufizuara vetëm në disa qendra në Prishtinë, ndërsa pacientët nga komunat e tjera duhet të presin gjatë, ose të kërkojnë ndihmë në sektorin privat me kosto të lartë. Kjo vonesë në diagnostikim shpesh është përcaktuese për ecurinë e sëmundjes. Nëse pacienti pret me muaj për të bërë një rezonancë apo një biopsi, sëmundja mund të ketë ecur ndjeshëm përpara.
Mungesa e specialistëve dhe mbingarkesa e sistemit
Një tjetër aspekt që ndikon në këtë situatë është mungesa e mjekëve specialistë – onkologë, radiologë, patologë – të cilët janë të domosdoshëm për identifikimin e hershëm të sëmundjes. Shumica e mjekëve të kujdesit parësor nuk kanë trajnime të thelluara për të identifikuar herët shenjat e kancerit apo për të udhëzuar pacientët në rrugën e duhur drejt diagnozës.Kjo çon shpesh në udhëzime të pasakta, analiza të panevojshme ose thjesht neglizhencë. Në anën tjetër, mjekët specialistë ekzistues janë të tejmbingarkuar dhe nuk kanë kohën apo burimet për të ndjekur me kujdes çdo rast.
Vetëdijesimi i ulët i qytetarëve
Një pjesë e përgjegjësisë bie edhe mbi vetë qytetarët. Në kulturën tonë, kontrollet mjekësore bëhen zakonisht vetëm kur ka dhimbje ose ndonjë shenjë alarmante. Kontrolli periodik, si koncept, nuk është ende pjesë e mentalitetit shëndetësor të popullsisë. Mungesa e fushatave të mirëfillta informuese dhe e edukimit shëndetësor që nga mosha e re, krijon një boshllëk të madh në ndërgjegjësimin për rëndësinë e parandalimit.Shumë persona nuk i kushtojnë rëndësi ndryshimeve në trupin e tyre, duke i neglizhuar shenjat që mund të jenë paralajmëruese për kancerin. Kjo sjell vonesa kritike në kërkimin e ndihmës mjekësore.
Si mund të ndryshojmë këtë realitet?
Ndryshimi nuk vjen brenda natës, por është i mundur. Fillimisht, duhet një angazhim institucional për të krijuar dhe zbatuar programe të mirëfillta skriningu për sëmundjet malinje. Në të njëjtën kohë, investimet në teknologji diagnostikuese dhe në trajnimin e stafit shëndetësor janë thelbësore.Njëkohësisht, duhet të fillojë një fushatë e gjerë e vetëdijesimit të popullatës – në shkolla, në media, në qendrat shëndetësore – që t’i mësojmë njerëzit të kujdesen për shëndetin e tyre në mënyrë parandaluese, jo vetëm kur të jetë vonë.
Për më shumë informata në lidhje me kontrollet, ekzaminimet, trajtimin, shpenzimet dhe çdo gjë tjetër rreth shërbimeve tona në kuadër të partnerëve tanë, ju lutëm na kontaktoni përmes linjave tona të kontaktit si më poshtë ose plotësojeni formularin e dhënë në webfaqe dhe ne do ju kontaktojmë shumë shpejtë:
e-mail: info@njemjek.com
Turqi: +90 541 557 37 36; Kosovë: +383 48 333 752
“Besimi i juaj është përgjegjësi për ne.”
Për më shumë informata në lidhje me kontrollet, ekzaminimet, trajtimin, shpenzimet dhe çdo gjë tjetër rreth shërbimeve tona në kuadër të partnerëve tanë, ju lutëm na kontaktoni përmes linjave tona të kontaktit si më poshtë ose plotësojeni formularin e dhënë në webfaqe dhe ne do ju kontaktojmë shumë shpejtë:
e-mail: info@njemjek.com
Turqi: +90 541 557 37 36; Kosovë: +383 48 333 752
“Besimi i juaj është përgjegjësi për ne.”
